چکیده

میرزا محمد جیحون ملقب به« نوّاب» و« تاج الشّعرا»(1301 ـ 1250 ق/ ) از نامبردارترین سخنوران یزد در نیمة دوم قرن سیزدهم و از شاعران نسل سوم دورة بازگشت ادبی است که همچون دیگر شاعران این نسل به پیروی قاآنی شعر می‎سروده است. او در همة قالبهای شعری به ویژه قصیده ومسمط طبع آزمایی کرده که نوعی ابتکار و تازگی در آنها مشهود است؛ حسن تخلصهای لطیف و گریز به مدح از ویژگیهای برجستة شعر وی به شمارمی‎رود. در این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی نخست در بارة مفاهیم دوگانة تخلص یعنی: ( گریززدن از یک غرض شعری همچون عشق و وصف آن، مفاخره، چیستان و... به غرض دیگر مانند مدح، تعزیت، مرثیه و... ، همچنین آوردن نام اختصاصی شاعر در شعر خود) سپس در مورد زندگی و شعر جیحون به اختصارمباحثی مطرح شده است، آنگاه کارکرد انواع تخلّص و ‎ویژگیها و شیوه‎های کاربرد آن در شعر جیحون یزدی، بررسی گردیده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که: کاربرد نوع اول تخلّص در اشعار مدحی و رثایی جیحون به استادی هر چه تمام‎تر صورت گرفته و آن را به یکی از ویژگیهای برجستة شعر وی تبدیل کرده است؛ شاعر در کاربرد نام اختصاصی خود در بسیاری از موارد معنی ایهامی واژة «جیحون» را مورد توجه قرار داده و گاه افزون بر تخلص از لقب خود «تاج الشعرا» نیز بهره گرفته است؛ همچنین وی در بسیاری از قصاید و مسمطات و ... همزمان هر دو مفهوم تخلّص را به کاربرده است.

کليدواژه ها

تخلّص، جیحون، تاج الشعرا، قصیده، شاعران قرن سیزده

کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله

برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
محمدکاظم کهدویی , 1399 , تخلص و نمود آن در شعر جیحون یزدی , پانزدهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی