بررسی عنصر زمان در حکایت‌های شرح شطحیات روزبهان بقلی براساس آرای ژرار ژنت
Review of the element of time in the narrations of Rouzbahan Baghli’s Description of Shathiyat based on the views of Gerard Genette
نویسندگان :
احمدرضا نظری چروده ( دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا ) , محمد پوریاورچوبر ( دانشگاه آزاد اسلامی آستارا ) , فاطمه علیان ( دکترای ادبیات عرب ازدانشگاه مشهد )
چکیده
شرح شطحیات اثر روزبهان بقلی شیرازی، کتابی است که وی در شرح و تفسیر صد و نود و دو سخن شطح‌آمیزِ چهل و پنج تن از مشایخ به‌ویژه بایزید بسطامی و حسین‌بن منصور حلّاج پرداخته است. مقصود روزبهان از نوشتن این کتاب- چنانکه خود در فصل نخست کتاب می‌گوید- پاسخ به نداهای درونی خویش و دفاع از شطحیات عارفان در برابر انکار و افترای جمعی نادان و ناتوان از درک آن سخنان بوده است. بیشتر سخنان روزبهان در این کتاب، نتیجۀ تجربه‌های روحانی او در مسیر سیر و سلوک و مکاشفات عرفانی است که گاهی همراه با روایات چندی مانند آینه‌ای در برابر دیدگان خواننده بازتاب یافته است. البتّه شور و وجد عارفانۀ روزبهان، مانع از توجّه او به هنر روایتگری شده است. با وجود این، روایت‌های شرح شطحیات که واجد عنصر حادثه و حرکت‌اند، در پژوهش حاضر، به روش توصیفی و بر اساس نظریۀ زمانمندی ژرار ژنت مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. در اهمّیت و ارزش زمان در روایت، گفته‌اند که روایت، رابطۀ انسان با زمان است که به صورت توالی زمانی دو لایه (داستان و متن) می‌باشد. در روایت‌های شرح شطحیات، گاه نگاه راوی به گذشته و گاه به آینده است. گاهی تنها به بیان صحنۀ داستان و یا بازگویی محض گفت‌وگوها می‌پردازد و گاهی نیز بخشی از زمان داستان را حذف می‌کند و روایت را با ایجاز ارائه می‌دهد. همچنین در برخی روایت‌ها داستان از حرکت باز می‌ایستد و راوی به توصیف و شرح و تفسیر می‌پردازد. به جهت کوتاه بودن این روایات، رابطۀ زمانی بسامد در آنها چندان معنادار نمی‌نماید. امّا این امر کارآیی نظریۀ زمانمندی در روایات شرح شطحیات را خدشه‌دار نمی‌کند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که روزبهان بقلی در روایتگری داستان‌ها چندان موفّق نبوده است؛ هر چند کلام او نشانگر حضور عرفان و معنویّت در عمیق‌ترین لایه‌های وجودی اوست. واژگان کلیدی: روزبهان بقلی شیرازی، شرح شطحیات، شطح، ژرار ژنت، روایت، زمانمندی.کليدواژه ها
روزبهان بقلی شیرازی، شرح شطحیات، شطح، ژرار ژنت، روایت، زمانمندی.کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله
برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :نحوه استناد به مقاله
در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:احمدرضا نظری چروده , 1399 , بررسی عنصر زمان در حکایت‌های شرح شطحیات روزبهان بقلی براساس آرای ژرار ژنت , پانزدهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی
