چکیده

حافظ شیرازی، غزل سرای بزرگ قرن هشتم هجری، افکار و مضامین ارزشمندی را در اشعار زیبای خود بازتاب داده است. او شاعری ست متعهّد نسبت به اوضاع و سرنوشت جامعه ای که در آن زیسته است. این تعهّد و دل نگرانی، وی را بر آن داشته تا به انتقاد و نکوهش بسیاری از نقایص و کاستی های موجود در جامعة خویش بپردازد. مهمترین آفت اجتماع روزگار حافظ که وی هرگز دست از مبارزه با آن نکشیده است، ریا و تزویر است که انتقاد از آن در جای جای دیوان شاعر به چشم می خورد. از دیگر مسائلی که مورد نقد حافظ قرار گرفته اند می توان به ظاهرپرستی، عیب جویی، هدردادن سرمایة عمر، خودکامگی برخی حاکمان و بی رونقی بازار عشق و طرب در زمان آنان اشاره نمود. حافظ برای بیان برخی از سروده های انتقادی خود از عناصر و اصطلاحات موسیقی بهره گرفته است. این امر با توجه به انس و آشنایی او با هنر موسیقی، باعث گیرایی و تأثیر بیشتر مضامین انتقادی اشعارش شده است. برای مثال او ریا و تزویر را مانند «طبل زیر گلیم» پنهان نشدنی می داند و ساز «بربط» نیز در شعر او، از سالوس و ریا به خروش می آید. «چنگ» و «عود» در دوران خودکامگی محتسب عشرت پنهان را توصیه کرده و «دف» و «نی» به کفر بودن خزینه داری میراث خوارگان حکم می دهند. در پژوهش حاضر سروده های انتقادی حافظ که در آنها از عناصر موسیقی بهره گرفته شده، مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است.

کليدواژه ها

حافظ، عناصر موسیقی، شعر انتقادی، شعر قرن هشتم

کد مقاله / لینک ثابت به این مقاله

برای لینک دهی به این مقاله، می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است :

نحوه استناد به مقاله

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
مرتضي فلاح , 1399 , نقش آفرینی عناصر موسیقی در گفته های انتقادی حافظ , پانزدهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی